Kwas pantotenowy – funkcje, źródła, niedobór, nadmiar
Kwas pantotenowy oddziałuje wielokierunkowo na organizm, pełni w nim liczne funkcje i jest niezbędny każdej żywej komórce. Jego aktywną biochemicznie postacią jest koenzym A.
Niektórzy mówiąc o nim zamiennie używają nazwy witamina B5, błędnie utożsamiając te dwa związki. Tymczasem witamina B5 to mieszanina kwasu pantotenowego, panteiny, pantenolu i koenzymu A.
Występuje powszechnie w żywności. Dlatego mając nawet nie najlepsze nawyki żywieniowe trudno spowodować jego poważny niedobór.
Kwas pantotenowy – funkcje w organizmie
• jako składnik koenzymu A uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, białek i węglowodanów,
• bierze udział w syntezie hormonów sterydowych, cholesterolu, neuroprzekaźników, fosfolipidów, kwasów tłuszczowych oraz witaminy A i witaminy D,
• przyśpiesza proces gojenia się ran,
• uczestniczy w syntezie hemu do hemoglobiny i cytochromów,
• bierze udział w wytwarzaniu przeciwciał wspomagając układ immunologiczny,
• regeneruje komórki skóry i błony śluzowe,
• uczestniczy w pigmentacji włosów, zapobiega ich siwieniu, pobudza wzrost,
• zmniejsza toksyczność antybiotyków,
• wpływa na prawidłowy wzrost i rozwój,
Kwas pantotenowy – źródła pokarmowe
Cielęcina, podroby, kurczak, ryby morskie, drożdże, mąka pszenna razowa, otręby pszenne, mleczko pszczele, dziczyzna, soja, kukurydza, groch, grzyby, orzechy włoskie, orzechy ziemne, pestki słonecznika, masło orzechowe, mleko, jaja, płatki owsiane, kraby, homary, banany, grejpfruty, awokado, kalafior, pomarańcze, kapusta, czosnek, pomidory, marchew, ziemniaki, brokuły, jabłka, sałata.
Kwas pantotenowy – czynniki ułatwiające i utrudniające wchłanianie
Wchłanianie kwasu pantotenowego polepszają witamina B6, biotyna, kwas foliowy, PABA, witamina B12, witamina C i siarka.
Kwas pantotenowy łatwo ulega zniszczeniu pod wpływem wysokiej temperatury podczas gotowania – szczególnie w dużej ilości wody, smażenia, pieczenia i mielenia. Także peklowanie i dodawanie octu do przygotowywanych potraw powoduje duże jego straty.
Wchłanianie kwasu pantotenowego utrudniają alkohol, kawa, herbata, estrogen, środowisko zasadowe i kwaśne, tabletki nasenne, sulfonamidy. Także nadmierne spożywanie węglowodanów wpływa negatywnie na jego przyswajanie.
Kwas pantotenowy – zapotrzebowanie organizmu
• niemowlęta do szóstego miesiąca życia – 1.7 mg/dobę
• niemowlęta od pół roku do roku życia – 1.8 mg/dobę
• dzieci od roku do trzech lat – 2 mg/dobę
• dzieci od czterech o sześciu lat – 3 mg/dobę
• dzieci od siedmiu do dwunastu lat – 4 mg/dobę
• dzieci od trzynastu do osiemnastu lat – 5 mg/dobę
• kobiety od dziewiętnastu lat – 5 mg/dobę
• kobiety ciężarne – 6 mg/dobę
• kobiety karmiące – 7 mg/dobę
• mężczyźni od dziewiętnastu lat – 5 mg/dobę
Normy wystarczającego spożycia przez osoby zdrowe i prawidłowo odżywione opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia.
Kwas pantotenowy – niedobór
Ze względu na powszechne występowanie kwasu pantotenowego w produktach spożywczych oraz syntetyzowanie go przez florę jelitową jego niedobór występuje niezmiernie rzadko. Na jego braki narażeni są jednak alkoholicy, palacze, osoby wykonujące stały intensywny wysiłek fizyczny, pacjenci przewlekle chorzy i pooperacyjni, kobiety stosujące doustną antykoncepcję oraz osoby niedożywione.
Objawy awitaminozy kwasu pantotenowego to:
• zmęczenie, drażliwość, problemy ze snem, przyśpieszone bicie serca,
• niedoczynność nadnerczy, spadek ciśnienia krwi, ból głowy, omdlenia,
• nudności, wymioty, niestrawność, utrata apetytu,
• łuszczenie skóry, wypadanie i siwienie włosów, powolny proces gojenia się ran,
• zaburzenia koordynacji, drętwienie rąk i nóg, bolesność pięt,
• obniżona odporność immunologiczna, częste infekcje górnych dróg oddechowych,
Kwas pantotenowy – nadmiar
Nie stwierdzono dotychczas jego toksyczności. Nadmiar podobnie jak innych witamin rozpuszczalnych w wodzie nie kumuluje się w organizmie i jest wydalany na bieżąco z moczem. Zbytnia podaż dawać może jednak objawy uczuleniowe, skutkować rozwolnieniem oraz zaburzeniami pracy serca.