Witamina C – funkcje, źródła, niedobór, nadmiar

 

Witamina C nazywana jest oficjalnie kwasem askorbowym, askorbinowym lub L-askorbinowym. Nazwę tę zawdzięcza roli jaką odgrywa w zapobieganiu szkorbutowi. Stymulując szereg procesów biochemicznych oddziałuje ona wielokierunkowo na nasz organizm pełniąc w nim wiele istotnych funkcji.

Dla człowieka źródłem witaminy C jest pokarm. Tymczasem w przypadku zwierząt większość z nich jest w stanie wytworzyć ją samodzielnie.

Spośród wszystkich witamin to właśnie na witaminę C nasz organizm ma największe zapotrzebowanie. U kobiet w II i III trymestrze ciąży, matek karmiących oraz palaczy jest ono większe, niż u reszty populacji.

Witamina C należy do grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie, czyli takich, które nasz organizm może magazynować tylko w niewielkich ilościach, a ich nadmiar na bieżąco usuwany jest z moczem. Ma to swoje plusy i minusy – z jednej strony musi być ona dostarczana regularnie, z drugiej strony trudno jest ją przedawkować.

 

Witamina C walczy z wodnymi rodnikami 

Witamina C jest najbardziej znanym przeciwutleniaczem. Według teorii wolnorodnikowej Denhama Harmana proces starzenia się organizmu jest efektem nagromadzenia się w komórkach organizmu zniszczeń spowodowanych działaniem wolnych rodników. Zadaniem antyoksydantów jest dezaktywacja tych cząsteczek.

Wolne rodniki powstają głownie w wyniku przemian metabolicznych oraz działania czynników zewnętrznych, np. zanieczyszczonego powietrza czy palenia papierosów. W normalnych warunkach pełnią one ważne funkcje, m.in. przyczyniają się do niszczenia bakterii chorobotwórczych.

Problem stanowi ich nadmiar z neutralizacją którego organizm sobie nie radzi. W efekcie dochodzi do uszkodzenia kodu genetycznego, zaburzenia działania układu krążenia i innych narządów. Szczególnie narażony na destrukcyjny wpływ wolnych rodników jest mózg.

 

Witamina C uczestniczy w produkcji kolagenu

Kolagen to białko będące głównym budulcem tkanki łącznej. Znajduje się on między innymi w skórze, kościach, sercu, płucach, stawach, żyłach, tętnicach, wątrobie, nerkach i rogówce oka. Wraz z wiekiem organizm produkuje go coraz mniej. Przed siedemdziesiątym rokiem życia proces wytwarzania kolagenu ustaje niemal całkowicie.

Jego deficyt najwcześniej zaobserwować można w skórze, która traci swoją elastyczność i jędrność. Inne narządy także szybko zaczynają doświadczać konsekwencji jego braku.

Witamina C stymuluje produkcję kolagenu i według naukowców jej wysokie dawki mogą nawet kilkukrotnie zwiększyć syntezę tego białka, spowalniając proces starzenia się organizmu.

 

Witamina C chroni układ sercowo-naczyniowy

Witamina C obniża stężenie cholesterolu we krwi. Wykonuje to na kilka sposobów: hamując syntezę cholesterolu, zwiększając jego wykorzystani przez komórki, co zmniejsza ilość cholesterolu pozostałą we krwi oraz usprawniając metabolizm cholesterolu. Kwas askorbinowy wpływa także na obniżenie ciśnienia tętniczego. Zapobiega w ten sposób wystąpieniu zmian miażdżycowych, które prowadzą do udaru mózgu, zawału serca i innych chorób układu krążenia.

 

Witamina C przeciwdziała zaćmie starczej 

Choroba ta powoduje zmętnienie soczewki oka, co znacznie utrudnia widzenie i jest najczęstszą przyczyną ślepoty. Badania przeprowadzone w Indiach, kraju o największej liczbie niewidomych na świecie wykazały, że u starszych osób wraz ze wzrostem spożycia pokarmów bogatych w kwas askorbinowy zmniejsza się ryzyko rozwoju tej choroby.

Do podobnych wniosków doszli brytyjscy uczeni efekt ten przypisując antyoksydacyjnemu działaniu witaminy C, która obecna jest w cieczy wodnistej wypełniającej przednią komorę oka.

Profilaktyczne działanie kwasu askorbinowego w zapobieganie zaćmy starczej nie dotyczy jednak syntetycznej formy tej witaminy. Jak wykazali szwedzcy badacze regularne lub sporadycznie spożywanie wysokich dawek witaminy C (około 1000 miligramów) w formie sztucznych suplementów nie tylko nie zmniejsza, a wręcz przeciwnie – zwiększa niebezpieczeństwo rozwoju tej choroby.

 

Witamina C zmniejsza ryzyka zachorowania na niektóre typy nowotworów

Kwas askorbinowy niszcząc wolne rodniki, zapobiega utlenieniu lipidów i białek oraz powstaniu uszkodzeń w DNA, których efektem mogą być zmiany w kodzie genetycznym, powstanie mutacji DNA i w konsekwencji rozwój nowotworu.

Istnieją dziesiątki badań naukowych szukających związku pomiędzy działaniem witaminy C a rakiem. Ich wyniki nie zawsze są jednoznaczne i czasami budzą wątpliwości, jednak w przypadku kilku nowotworów potwierdzają pozytywny wpływ kwasu askorbinowego na mniejsze ryzyko zachorowania. Są to rak przełyku, jamy ustnej, krtani, trzustki, odbytnicy, pęcherza moczowego, okrężnicy, żołądka, szyjki macicy, piersi i płuc.